Wilhelm I Ludwik (urodzony w pałacu naprzeciw Arsenału (Cekhauzu) w Berlinie, 22 marca 1797 roku, zmarł w pałacu na Unter den Linden w Berlinie, 9 marca 1888 roku) herb
Drugi syn Fryderyka Wilhelma III Hohenzollerna, króla Prus, wielkiego księcia poznańskiego i Ludwiki Nikloting, córki Karola II Nikloting, księcia meklemburskiego na Streliz.
Wojskowym gubernator Nadrenii i Westfalii od 1849 roku do 1854 roku, gubernator twierdzy Mainz od 1854 roku do 9 października 1858 roku, regent Prus od 9 października 1858 roku do 2 stycznia 1861 roku, król Prus i wszystkich dzedzicznych ziem Hohenzollernów, książę Pomorza Zachodniego i Lauenburga, książę Dolnego i Górnego Śląska, wielkie książę poznański jako Wilhelm I 2 stycznia 1861 roku do 8 stycznia 1871 roku, tytularny cesarz konstantynopolitański jako Wilhelm II od 2 stycznia 1861 roku do 9 marca 1888 roku, cesarz II Rzeszy Niemieckiej jako Wilhelm I od 8 stycznia 1871 roku do 9 marca 1888 roku, "król" Czech od 8 lipca do 18 września 1866 roku.
Tytulara: z łaski Bożej król Prus, margrabia Brandenburgii, suweren i wielki książę Śląska oraz hrabstwa kłodzkiego, wielki książę Nadrenii i Poznania, książę Saksonii, Angarii, Westfalii, Geldrii, Magdeburga, Kleve, Julich, Bergu, Pomorza, Szczecina, Wendów i Kaszub, Meklemburgii, Krosna etc. burgrabia Norymbergi, landgraf Turyngii, margrabia Górnych i Dolnych Łużyc, książę Oranii, Neuchâtel i Valengin, książę Rugii, Padebornu, Halberstadt, Münster, Minden, Kamienia, Wendów, Schwerinnu, Ratzeburga, Mörs, Eichsfeld i Erfurtu etc. hrabia Hohenzollern, uksiążęcony hrabia Hennebergu, hrabia Marchii, Ruppinu, Ravensburga, Höllenstein, Tecklenburga i Lingen etc., pan ziemi Rostocku, Stargardu, Lauenburga i Bytowa etc. etc.
Poślubił 11 czerwca 1829 roku na zamku berlińskim Augustę Wettin (urodzona na zamku w Weimarze, 30 września 1811 roku, zmarła w pałacu na Unter den Linden w Berlinie, 7 stycznia 1890 roku), córkę Karola Fryderyka Wettin, wielkiego księcia Wejmaru i Marii Romanow-Holstein-Gottorp, córki Pawła I Romanow-Holstein-Gottorp cesarza Rosji.
Wychowywaniem kronprinca - zgodnie z obowiązującymi wówczas trendami - zajmował się Johann Friedrich Gottlieb Delbrück - rektor szkoły pedagogicznej w Magdeburgu. Już w wieku 10 lat został mianowany oficerem przez swego ojca (po pamiętnej klęsce pod Jeną i Auerstedt). W 1814 roku uczestniczył w kampanii antynapoleońskiej, podczas której otrzymał pruski Krzyż Żelazny. Po pobycie we Francji zajmował się dowodzeniem jednym z batalionów w Szczecinie, po czym spotykały go kolejne awanse w wojsku. W 1807 roku uzyskał patent oficerski w pruskiej armii, w 1818 roku został generałem majorem, a w 1825 roku generałem lejtnantem. W 1858 roku wobec choroby psychicznej Fryderyk Wilhelm IV został odsunięty od władzy, a regentem 9 października 1858 roku aż do śmierci ojca został jego młodszy brat i następca Fryderyk Wilhelm, późniejszy cesarz Niemiec Wilhem I. Po śmierci ojca i wstąpieniu na tron bezdzietnego brata w 1840 roku jako przpuszczalny następca tronu przyjął tytuł "księcia Prus" (Prinz von Preussen, w odróżnieniu od tytułu kronprinca).
Jego sumienność i powściągliwość jako władcy umożliwiły mu współpracę z wybitnymi mężami stanu, którzy zapewnili pruskiej monarchii i rodowi Hohenzollernów dominację w całych Niemczech. Od 1807 roku w armii jako podporucznik. W 1814 roku walczył pod Bar-sur-Aube przeciwko cesarzowi Napoleonowi I Bonapartemu. Później zajmował się pruskim wojskiem i sprawami wojskowymi dowodząc kolejno batalionem, brygadą, dywizją i korpusem gwardii.
Pierwszą narzeczoną przyszłego cesarza Wilhelma I była Eliza Radziwiłł (1803-1834). Na małżeństwo nie zgodził się ojciec księcia Wilhelma, uznając księżniczkę za pochodzącą ze zbyt niskiego rodu (nie wywodziła się z domu panującego). W 1829 roku Wilhelm poślubił Augustę (1811-1890), córkę wielkiego księcia Saksonii na Weimarze, Karola Fryderyka. Mieli dwoje dzieci: syna Fryderyka III i córkę Ludwikę (1838-1923), żonę wielkiego księcia Badenii, Fryderyka I.
W 1840 roku, po śmierci ojca i wstąpieniu na tron bezdzietnego starszego brata Fryderyka Wilhelma IV, został księciem Prus i domniemanym następcą króla oraz awansowany do stopnia generała piechoty i również odziedziczył po ojcu dobra złotowskie.
Podczas Wiosny Ludów optował za nadaniem Prusom nowoczesnej konstytucji, zdecydowanie wypowiadał się jednak przeciw zbrojnym powstaniom i zamieszkom. Wypowiedział się również za bezwzględnym stłumieniem powstania w Berlinie w marcu 1848 roku poprzez ostrzelanie miasta kartaczami, podobnie jak miesiąc później w przypadku Badenii. Złośliwi dziennikarze nie zapomnieli mu tego i od tego czasu funkcjonuje w zbiorowej pamięci jako książę kartaczy (Kartätschenprinz).
Gdy w marcu 1848 roku w Berlinie wybuchła rewolucja, konserwatywny Wilhelm I opowiadał się za użyciem siły, co zapewniło mu przydomek "księcia kartaczy" (Kartätschenprinz), jaki przylgnął do niego po stłumieniu powstania w Wielkim Księstwie Badenii w kwietniu 1848 roku oraz "białobrody"- w aluzji do średniowiecznego cesarza Fryderyka I "Barbarossy" - "rudobrodego".
Po 1848 roku jego osoba spotykała się w Prusach z tak nieskrywaną niechęcią, że królewski brat Fryderyk Wilhelm IV doradził mu wyjazd do Londynu. W Anglii zapoznał się z wieloma politykami i działaczami, m.in. Russellem, Peelem, księciem Albertem, z którymi wymieniał swoje spostrzeżenia odnośnie sytuacji w Niemczech. Po dwóch miesiącach wrócił do Prus, gdzie został wybrany deputowanym do Zgromadzenia Narodowego. Po paru miesiącach porzucił jednak mandat i wrócił do swego ulubionego Poczdamu. Miał swój udział w tworzeniu nowego, porewolucyjnego rządu Prus. W 1849 roku zajmował się tłumieniem powstania w księstwie Badenii (pełnił tam funkcję dowódcy armii), po czym mianowano go wojskowym gubernatorem Nadrenii-Westfalii.
Po krótkim pobycie na wygnaniu w Anglii wrócił do Prus w czerwcu 1848 roku i w 1849 roku dowodził wojskami, tłumiącymi powstanie w Badenii i Palatynacie. Nieufność Wilhelma I wobec konstytucjonalizmu złagodziły wydarzenia z 1848 roku, zapoznanie się z angielskim systemem politycznym, a także wpływ jego małżonki Augusty Sachsen-Weimar-Eisenach. Wilhelm I poślubił dowcipną i pełną temperamentu księżniczkę w 1829 roku, po wyrzeczeniu się młodzieńczej namiętności do Elizy Radziwiłł.
Po stłumieniu rewolucji 1848 roku zmienił swój polityczny image, tak, że nawet wiele kręgów reformatorskich i liberalnych zaczęło wiązać z nim nadzieję. W 1857 roku został zastępcą chorego psychicznie króla, po 1858 roku mianowano go regentem. Od tego czasu de facto samodzielnie sprawował władzę. W listopadzie 1858 roku powołał osobne Ministerium "Hohenzollern - Nowa Era", które miało za zadanie zajmować się reformami instytucjonalnymi skostniałego państwa pruskiego. W polityce zagranicznej zasłynął znacznie bardziej krytycznym nastawieniem do Rosji niż zmarły w 1861 roku brat, a w stosunkach wewnętrznych silnym antyklerykalizmem (wymierzonym jednak głównie w katolików), co szczególnie spodobało się ówczesnym liberałom. Opowiadał się również za zreformowaniem i wzmocnieniem wojska.
W 1849 roku został mianowany wojskowym gubernatorem Nadrenii i Westfalii (1849-1854) i gubernatorem twierdzy Mainz (1854-1857) w randze feldmarszałka i zamieszkał w Koblencji, będącej wówczas ośrodkiem sprzeciwu wobec reakcyjnych rządów Berlina. Wilhelm I uznawał wtedy politykę Ottona von Bismarcka za "sztubackie poczynania". Wszystkie funkcje złożył w 1857 roku, kiedy przejął monarsze obowiązki chorego brata. Od 9 października 1858 roku był regentem podupadającego na zdrowiu brata i 2 stycznia 1861 roku wstąpił na pruski tron. Jako regent zyskał popularność, głosząc nadejście "nowej ery" liberalizmu, ale w jego rządzie znaleźli się - oprócz umiarkowanych liberałów - także zagorzali konserwatyści. Problemy, jakie stanęły przed Prusami w 1859 roku podczas wojen o niepodległość Włoch, nie należały do jego kompetencji.
Uroczysta koronacja króla nastąpiła w Królewcu u (była to druga i zarazem ostatnia koronacja pruskiego króla) 18 stycznia 1861 roku i od razu Wilhelm I przystąpił do pracy w służbie kraju. W polityce wewnętrznej sceptycznie odnosił się do bismarckowskich planów zjednoczenia Niemiec przez walkę z Austrią. 8 lutego 1863 roku zawarł z Rosją tzw. konwencję Alvenslebena, zakładającą współdziałanie w tłumieniu powstania styczniowego.
Wilhelm I w trakcie swego panowania stał się obiektem co najmniej trzech zamachów. 14 lipca 1861 roku omal nie padł ofiarą młodziutkiego studenta Oskara Beckera. Kolejny atak na Jego Cesarską Mość miał miejsce 11 maja 1878 roku z inicjatywy socjaldemokraty Maxa Hödela, który oddał parę strzałów w stronę cesarza i jego małżonki. Trzeci zamach nastąpił 2 czerwca tego samego roku - dokonał go w berlińskim Tiergarten rolnik Karl Nobiling. Dwa ostatnie ataki wykorzystał Bismarck dla wprowadzenia w parlamencie tzw. ustaw antysocjalistycznych, choć nigdy nie dowiedziono związku między sprawcami a organizacjami socjaldemokratów.
W 1866 roku osobiście dowodził wojskiem (w wieku 69 lat!), które odniosło sukces pod Sadową. Krzywo patrzył na dyplomatyczne gry żelaznego kanclerza podczas rozmów pokojowych (żądał m.in. wcielenia do Prus całej Saksonii, co nie w smak było Bismarckowi).
Na mocy konstytucji Związku Północnoniemieckiego Wilhelm został prezydentem tego tworu. W polityce wewnętrznej coraz bardziej powracał do ideałów umiarkowanie liberalnych, zwalniając twardogłowych ministrów z okresy wojny prusko-austriackiej. W 1870 roku znów przyszło mu dowodzić wojskiem - tym razem przeciwko Francji.
Po zjednoczeniu Niemiec, które było w dużej mierze jego udziałem, poświęcił się pracy organicznej na rzecz nowego państwa, m.in. założył i promował rozbudowę floty cesarskiej, ograniczając swe zainteresowania reformami w Prusach. W 1872 roku zainicjował spotkanie przywódców trzech mocarstw rozbiorowych w Berlinie, podczas którego zawarto porozumienie wojskowe, jedno z ostatnich zanim państwa "trzech orłów" pokłócą się i wystąpią w 1914 roku przeciwko sobie.
18 stycznia 1871 roku w pałacu w Wersalu proklamowano powstanie Cesarstwa Niemieckiego (II Rzeszy), którego władcą ogłoszono Wilhelma, opowiadający się za przymierzem z Austrią przeciwko Francji Napoleona III. Nalegał, by Prusy przejęły dowodzenie frontu nadreńskiego, stąd całkowicie go zaskoczyło zawarte przez Austrię i Francję zawieszenie broni z Villafranca. W sprawach wewnętrznych Wilhelm I wrócił do swych z gruntu konserwatywnych przekonań. Wspierany przez ministra wojny Albrechta von Roona i szefa wojskowego gabinetu Edwina von Manteuffla, upierał się przy trzyletnim obowiązku słuzby wojskowej, który został zniesiony w 1862 roku przez liberalną izbę niższą. Był gotów abdykować w tej sprawie od czego odwiódł go Otto von Bismarck, którego w czasach kryzysu powołał na stanowisko kanclerza. Wspólnie z Austrią toczył zwycięską wojnę z Danią o księstwa Szlezwik i Holsztyn w 1864 roku i po zapewnieniu sobie neutralności Rosji (konwencja Alvenslebena z 1863 roku) zwycięską wojnę z Austrią (klęska pod Sadową, zajęcie Czech). Po zwycięstwie Prus w wojnie siedmiotygodniowej z Austrią w 1866 roku i zawarciu pokoju, na mocy którego zlikwidowano Związek Niemiecki i powołano pod hegemonią Prus Związek Północnoniemiecki - król doszedł do wniosku, że Otto von Bismarck - mimo częstych nieporozumień z władcą - jest bardziej potrzebny Prusom niż on sam. W 1870 roku, gdy kandydatura Hohenzollerna na tron hiszpański doprowadziła do wojny francusko-pruskiej, Wilhelm I zachował większą ostrożność niż Otto von Bismarck.
Podczas wojny odgrywał rolę arbitra między dwoma głównymi doradcami: Otto von Bismarckiem i Helmutem von Moltke. Niepokoił go Kulturkampf (zakaz kazań antyrządowych w 1872 roku, zerwanie stosunków z Watykanem w 1873 roku, uchwał o wydaleniu jezuitów w 1872 roku, ustawy majowe w 1873 roku, wprowadzenie obowiązkowych ślubów cywilnych w 1875 roku, rozwiązanie zakonów w 1875), szczególnie intensywniej na ziemiach polskich oraz w Alzacji i Lotaryngii, a zahamowanej dopiero pod wpływem wzmacniającej się katolickiej reprezentacji parlamentarnej - prowadzony przez Ottona von Bismarcka i liberałów przeciwko kościołowi katolickiemu, ale w 1877 roku, gdy Otto von Bismarck po raz ostatni złożył dymisję Wilhelm I nie wyraził zgody. Był tak bardzo przesiąknięty tradycjami monarchii pruskiej, że nie akceptował tworzenia przez Ottona von Bismarcka niemieckiego Reichu i obwołania go cesarzem (co było intrygą Ottona von Bismarcka) przez niemieckich książąt. Wilhelma I obwołano niemieckim cesarzem (a nie cesarzem Niemiec, co wg niego byłoby stosowniejszym tytułem) w Wersalu w podbitej Francji 18 stycznia 1871 roku, która utraciła Alzację i Lotaryngię.
Powszechne oburzenie jakie wzbudziły dwa zamachy na życie cesarza z 1878 roku (11 maja zamachowcem był Max Hödel, 2 czerwca K. E. Nobiling, który poważnie zranił Wilhelma I), przyczyniło się do ogólnego poparcia antysocjalistycznego ustawodawstwa wprowadzonego przez Ottona von Bismarcka. Wilhelm I pozostawił kanclerzowi swobodę w kształtowaniu zorientowanej na mieszczaństwo polityki wewnętrznej; licznym reformom (reforma sadownictwa, stworzenie jednolitej kodyfikacji i procedury w latach 1874-1877; założenie Banku Rzeszy w 1875 roku, upaństwowienie kolei w latach 1879-1884, ustawodawstwo społeczne) towarzyszyło ograniczenie swobód obywatelskich (ustawy wyjątkowe i delegalizacja socjaldemokracji w 1878 roku; ustawy kolonizacyjne dla prowincji wielkopolskiej i utworzenie Komisji Osadniczej w 1886 roku). Mimo okresowych kryzysów za panowania Wilhelma I nastąpił wielki rozkwit przemysłu i infrastruktury; wspólnym dziełem Wilhelma I i Ottona von Bismarcka był dalszy rozwój armii (utworzenie Kaisermarine w 1871 roku; powiększenie armii na stopie pokojowej do 400 tys. w 1874 roku, reforma sztabu generalnego); stopniowemu zbliżeniu do Austro-Węgier (zawarcie sojuszu w 1879 roku, po przystąpieniu Włoch w 1882 roku tzw. Trójprzymierze) towarzyszyło w latach 80 powolne rozluźnienie stosunków z Rosją (przy zachowaniu współpracy w zwalczaniu polskich ruchów narodowych) i dążenie do utrzymania izolacji Francji; mocarstwową politykę uzupełniała ekspansja kolonialna, koncentrująca się na zdobywaniu posiadłości w Afryce i na Oceanie Spokojnym. W 1897 roku ukazała się standardowa biografia Wilhelma I, pióra Ericha Marcksa, "Kaiser Wilhelm I" (9 wyd. 1943).
Zmarł 9 marca 1888 roku w pałacu na Unter den Linden w Berlinie i w tydzień później spoczął w mauzoleum w parku pałacowym w Charlottenburgu.
Domniemany syn pozamałżeński z Edwiną Viereck, aktorką; ojcem syna Edwiny mógł także być Ludwik von Prillwitz, naturalny syn Fryderyk Wilhelm August Ludwik von Prillwitz, księcia pruskiego, praprawnuka Fryderyka Wilhelma I, po nim potomstwo:
Franciszek Jerzy Edwin Ludwik Viereck (urodzony 21 marca 1851 roku, zmarł 6 września 1922 roku), polityk, członek Socjalistycznej Partii Robotniczej, dziennikarz i pisarz, w 1896 roku wyemigrował z rodziną do USA, by pod koniec życia powrócić do ojczyzny.
Żródła:
Wilhelm I "w Wikipedii"
"Poczet Książąt i Królów Prus, w porządku chronologicznym", 2012-07-17, autor: PK.
"CESARZE NIEMIECCY XIX-XX w."- autor: Przemysław Jaworski - 2018
29-08-2020
29-12-2019